KUR DO TË VDESË MENDËSIA QË I NGORDH KAFSHËT?

KUR DO TË VDESË MENDËSIA QË I NGORDH KAFSHËT?

nga 

Aristotel Spiro

Një njeri që nuk është më në jetë quhet i vdekur.
Një kafshë që nuk është më në jetë quhet e ngordhur. Me këtë fjalë janë shoqëruar me dhjetëra përfytyrime negative, estetika të refuzimit shoqëror, shembuj të një etnografie bullizimi që mbijeton ngadhënjyeshëm deri në ditët tona.
E gjithë kjo psikozë po shpaloset në mënyrën më elokuente ditët e fundit, pas qindra mijëra viktimave të gripit të pulave.
Fjalët "ngordhje", "ngordhur", "ngordhën" hasen përditë në shtypin e shkruar dhe elektronik, si një normë ligjërimore e ngulitur mirë dhe e pranuar pa asnjë vërejtje.
Ato qenie fatkeqe, jeta e të cilave flijohet për orekset tona, penalizohen ndërsa epidemia e gripit të pulave po u merr jetën.
Nga mënyra se si shprehemi për gjërat që ndodhin rreth nesh, ne zbulojmë kush jemi, çfarë shoqërie përfaqësojmë.
Pulat që ikin nga kjo botë kanë qenë të destinuara për konsum. Një ditë ato do të përfundonin në fabrikën e përpunimit të mishit e mandej në pjatën tonë. Një sëmundje që prej nesh perceptohet si diçka e keqe për njerëzit, për kafshët perceptohet si diçka e padenjë deri dhe e ulët.
Fjalori i shqipes i rezervon kësaj fjale përkufizimet më të këqija:
ngordh folje jokalimtare; e kryer e thjeshtë: -a, joskajore: -ur 1. veta; III pushon së jetuari (kafsha); edhe veta; III me kuptim keqësues; vdes (njeriu); edhe folje kalimtare; mbyt, vras (kafshën): ngordhi mushka (fazani); ngordhi si qen. 2. kuptim i figurshëm; i ligjërimit bisedor; mundohem shumë, rraskapitem; vuaj shumë; edhe folje kalimtare; e mundoj shumë: ngordhi së ftohti; e ngordhi kalin në punë (FGJSH 1980).
Siç shihet, fjala sugjeron një qëndrim diskriminues ndaj kafshëve, në rastin konkret ndaj shpendëve.
Një qëndrim, i cili zbulon anën më të errët të sjelljes njerëzore jo vetëm ndaj kafshëve, por edhe ndaj njerëzve të tjerë, shndërrohet në një problem serioz të shoqërisë.
Këto qenie të pambrojtura i sakrifikojnë për t'u bërë pjesë e shprehive tona të të ushqyerit. Këto qenie të pafajshme nuk kanë mënyrë për të na thënë dhembjen e tyre.
Nuk e di se sa fajtorë duhet të ndihemi si njerëz për këtë masakër mes llojesh që po ndodh. Por ne e kemi në dorë që nëpërmjet përzgjedhjeve tona gjuhësore të vendosim një normë respekti shoqëror të denjë për një shoqëri të shëndetshme, e cila duke treguar respektin e duhur për çdo qenie të gjallë, respekton njëkohësisht edhe veten e vet.
Fjala "vdes" do të ishte jo vetëm një eufemizëm dashamirësie për kafshët, por do të shërbente njëkohësisht për të reflektuar për marrëdhëniet mes anëtarëve të shoqërisë sonë njerëzore, e cila jo rrallë përdor metaforën e kafshëve për të karakterizuar sjelljet e veta, që shpesh i kapërcejnë kufijtë e logjikës dhe të sjelljes së kafshëve.
Një rast kuptimplotë është lufta e tanishme, që ushtria e Putinit po kryen në Ukrainën martire, ku mizoritë e kalojnë çdo metaforë që do ta bënte çdo kafshë me turp.

© Aristotel Spiro 

© Pronë intelektuale. Lejohet kopjimi vetëm në shtypin elektronik me kusht që të përmendet burimi prej blogut “Veritas et Virtus”

VERDHUSHKAT E MIA NUK I DO NJERI

 

VERDHUSHKAT E MIA NUK I DO NJERI

nga 

Aristotel Spiro

Duke kërkuar nëpër ca sende të vjetra, gjeta një qese plastike të mbushur plot me njëlekëshe, nga ato që grumbullohen pas pagesave të kryera me lekë në dorë nëpër arka. Si kursimtar që jam, thashë: «E pse të mos i përdor? Nuk do të blej ndonjë gjë të madhe, por diçka mund të blihet edhe me këto». Zura t’i numëroj dhe dolën afërsisht 100 lekë. Një shumë e vogël, por gjithsesi e përfillshme. Dhe, po të flasim sipas traditës shqiptare të numërimit të lekëve, mund t’u shtoja shumë lehtë një zero nga vetja ime dhe të deklaroja se kam 1000 lekë të vjetra. Po, po, asnjë nuk më ndalon ta bëj këtë. Përderisa këtë dhjetëfishim optimist e bëjnë deri edhe ministra e kryeministra e presidentë. Madje e kam dëgjuar jo rrallë edhe nga nëpunës bankash, kur kam shkuar për të tërhequr ndonjë lek. Më pati pyetur një herë një nëpunëse banke për t’u siguruar nëse do të tërhiqja lekë të reja apo të vjetra, dhe unë i isha përgjigjur: «Të reja dhe mundësisht të papërdorura!».

Kështu, dola shend e verë duke iu gëzuar atmosferës kryeqytetase, që i ngjan një skene gjigante me aktorë improvizues. Isha edhe unë njëri prej tyre në kërkim të skenës sime. E të kërkosh një skenë të tillë në kryeqytet nuk është aspak e vështirë. Sikundër unë, që e gjeta menjëherë. E ç’ka më të zakonshme e më të dashur se një byrektore! Me aq lekë sa kisha në xhep mund të blija jo vetëm një, po plot dy byreqe.

- Një byrek, ju lutem!

- Si e doni? – më pyeti vajza nga sporteli.

- Ç’të jetë, vetëm të jetë i ngrohtë.

Vajza mbështolli byrekun me letër dhe ma zgjati duke pritur njëkohësisht paratë.

Nxora nga xhepi dyzet njëlekëshe të numëruara dhe i zgjata dorën. Vajza menjëherë u tërhoq së bashku me byrekun, sikur të kishte përpara një të sapodiagnostikuar me Covid-19.
- Ç’patët? – e pyeta i fyer.

- Nuk i marrim ato pare, - më tha.

- Pse, sa bën byreku? 

- Dyzet lekë.

- Po edhe unë aq kam këtu.

- Ju keni të drejtë, por unë kam urdhër nga pronari që të mos i pranoj njëlekëshet.

- Të lutem, këto janë para që i ka prodhuar Banka e Shqipërisë. Këto janë baza e ekonomisë shqiptare. Këtu fillon fuqia jonë!

- Po t’i marr ato, nuk m’i quan pronari dhe unë pastaj duhet t’i vë nga xhepi im. Më vjen keq.

Ika i zhgënjyer nga dështimi im. Por unë nuk e dija se ky ishte vetëm fillimi. Sipas një thënieje të lashtë: Nuk kisha parë gjë akoma.

Thashë: Do të futem në supermarket, se atje me siguri do të m’i pranojnë.

Në supermarket ia vura syrin një byreku, që ishte sa dyfishi i byrekut të kioskës. Por unë i kisha tetëdhjetë njëlekëshe sa për ta bërë timin. Pasi punonjësja ma ngrohu mirë e mirë, e mora dhe u drejtova për nga arka. Aroma ishte shumë provokuese dhe mund të filloja ta shijoja, por sipas një rregulli të pashkruar duhej më parë të bëja pagesën dhe të procedoja vijimisht me ngrënien në një mjedis më privat. Por edhe seç kisha një parandjenjë të pakëndshme. 

Parandjenja ime u vërtetua. Nuk qe e thënë që çdo gjë të shkonte si në vaj. Kur zgjata tetëdhjetë njëlekëshet për të paguar, arkëtarja më tha me mirësjellje se paratë e mia nuk pranoheshin.

- Zonjushë, këto janë para shqiptare, nuk janë as euro, as dollarë, as rubla, as juanë, as peso, as dinarë, a leva, as lei. Janë lekë shqiptare, të prodhuara nga Banka e Shqipërisë. Shikojini mirë!

- Nuk dyshoj aspak, - ma ktheu me qetësi. – Por kam urdhër nga shefi që në asnjë mënyrë të mos pranoj njëlekëshe.

- Atëherë më jepni falas byrekun, se unë jam në rregull me ju, ndërsa ju nuk jeni në rregull me mua.

- Ju lutem shumë, se nuk është koha për të bërë shaka. Po pret klienti tjetër.

Ndërkohë byreku kishte filluar të ftohej, dhe unë e mblodha mendjen se nuk do ta haja kurrë atë.

I mërzitur arrita në fund të bulevardit dhe po kaloja në Bulevardin e Ri, kur m’u afrua një zotëri në nevojë dhe më tha:

- A ke një cigare?

- Nuk e pi duhanin, - i thashë, - por mund t’ju jap ca lekë që të bleni ndonjë.

Dhe menjëherë nxora nga xhepi një grusht me njëlekëshe.

- Me çin tallesh, o plako  - ma ktheu. – Kto s’t’i pranon kush. – Dhe iku i fyer.

Duke ecur dhe pak, u gjenda kaq larg, sa rruga e kthimit dukej mjaft e largët. Thashë me vete: «Le të marr një urban për t’u kthyer në shtëpi».

Tek stacioni i urbanit prisnin një duzinë njerëzish. Dukej që gjendeshin shumë kohë aty, se menjëherë u shfaq urbani dhe frenoi butësisht para këmbëve tona.

Kur më erdhi radha për të paguar biletën, i zgjata konduktorit dyzet njëlekëshe.

- Nuk bëjnë këto, - m’u ankua. – Nuk ke të tjera?

- Këto janë dyzet lekë shqiptare, - i thashë. – Kam ca euro të holla. Mund t’ju jap barasvlerësin e biletës në euro.

- E vlerësoj humorin tuaj, - ma ktheu konduktori, - veç më duhen lekë shqiptare, por jo njëlekëshe.

- Prit sa të shoh ç’kam me vete.

Hapa portofolin dhe nxora një kartëmonedhë dhjetëmijëlekëshe, nga ato që ka futur në qarkullim së fundi Banka e Shqipërisë.

- Ja, këto kam. Mbase të bëjnë punë.

- Tani e prishe fare! Do paguash biletë me dhjetëmijëlekëshe në urban?

- Atëherë pse s’m’i pranoni verdhushkat e mia? – i thashë. – Zgjidhni e merrni: o verdhushkat o kartëmonedhën dhjetëmijëlekëshe.

Konduktori vajti të konsultohej me shoferin për të zgjidhur problemin e krijuar. Por dukej që problemi nuk kishte zgjidhje me kushtet që ata kishin vendosur. Ndërkohë po i afroheshim stacionit tim të zbritjes.

- Tani ç’do të bëni me mua, - i thashë. – Do të më lini të paguaj biletën, se dua të zbres. 

- Zbrit, o, zbrit! – më tha. – Nuk merremi me verdhushkat e tua.

Zbrita dhe u ktheva në shtëpi i zhgënjyer. 

Vërtet dështova në blerjen e byrekut, por kisha zbuluar një mënyrë të re për të udhëtuar falas. 

© Aristotel Spiro 

© Pronë intelektuale. Lejohet kopjimi vetëm në shtypin elektronik me kusht që të përmendet burimi prej blogut “Veritas et Virtus”